Onderstaande tekst bevat algemene informatie over postpartum psychose en een samenvatting van het onderzoek in het Erasmus MC

In de periode na de bevalling, de postpartum periode, zijn vrouwen kwetsbaar voor het ontwikkelen van een psychiatrische aandoening of het verergeren van een al bestaande psychiatrische stoornis. Ook is bekend dat opname in de psychiatrie bij vrouwen vaker in de postpartum periode voorkomt, dan op enig ander moment in hun leven.

 

Postpartum psychose (kraambed psychose) komt na 1 a 2 per 1000 bevallingen voor.

Een postpartum psychose treedt op binnen een maand na de bevalling. Vaak zijn de eerste symptomen van een postpartum psychose al na een week zichtbaar. Na enkele symptoomvrije dagen ontstaan er bijvoorbeeld slaapproblemen, prikkelbaarheid, ontremming en achterdocht. Vervolgens worden psychotische verschijnselen waargenomen zoals verwardheid, hallucinaties, wanen, gestoorde realiteitsbeleving, maar ook een wisselend bewustzijn en symptomen van manie of depressie. De kans op agressie naar het kind en suïcide (zelfdoding) is toegenomen.

Vrouwen met een bipolaire stoornis (manische depressiviteit) hebben een hoog risico op het krijgen van een postpartum psychose. Echter, de meeste patiënten die een postpartum psychose doormaken hebben geen psychiatrische voorgeschiedenis. Bij deze groep is de postpartum psychose soms de eerste manifestatie van een onderliggende bipolaire stoornis. In de literatuur wordt beschreven dat dit bij 40-80% van de vrouwen het geval is.

 

↑

Behandeling

Vanwege de ernst van beeld is opname in het geval van postpartum psychose vrijwel altijd nodig. In Nederland zijn in het Erasmus MC te Rotterdam, het RPC Woerden en RGC Apeldoorn gespecialiseerde psychiatrische afdelingen waar moeders met psychiatrische problemen samen met hun kind tot de leeftijd van 6 maanden opgenomen kunnen worden.

Zo snel mogelijk na opname dient algemeen lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek gedaan te worden. Uitgesloten moet worden dat er geen sprake is van een psychose door een onderliggende somatische oorzaak, zoals schildklierlijden, elektrolyt- lever- en nierfunctiestoornissen, medicatie- of middelengebruik, immunologische afwijkingen of infecties of neurologische ziekten.

Medicatie, structuur, optimalisering van de moeder-kind interactie en aandacht voor de partner en de familie van de patiënte, zijn belangrijke peilers van de behandeling.

 

Vanwege de ernst van beeld is opname in het geval van postpartum psychose vrijwel altijd nodig.

Verder adviseren we de schildklierfunctie en autoantistoffen tegen de schildklier tijdens de postpartum psychose en 6 maanden na de bevalling te controleren.  

 

 

Er bestaan geen specifieke richtlijnen voor de medicamenteuze behandeling van postpartum psychose.

 

Vanwege de relatie tussen postpartum psychose en bipolaire stoornis, kan de richtlijn voor de behandeling van acute manie aangehouden worden in de acute fase van een postpartum psychose.

In het Erasmus MC Rotterdam starten wij eerst met slaapmedicatie (benzodiazepines), vervolgens antipsychotica en na 2 weken voegen we lithium toe, als er onvoldoende respons is. Alle vrouwen (behalve één) reageerden goed op onze medicamenteuze behandeling (benzodiazepine-antipsychotica-lithium). Vrouwen met depressieve symptomen hadden gemiddeld een langere ziekteduur (77 dagen) vergeleken met vrouwen met manische kenmerken (34 dagen).  

 

In de literatuur is niets bekend over de behandeling van postpartum depressie met psychotische kenmerken. Een depressie met psychotische kenmerken buiten de kraamtijd wordt volgens de richtlijnen behandeld met antidepressiva. Echter, wij hebben de ervaring dat gebruik van antidepressiva in de postpartum periode bij sommige postpartum vrouwen kan leiden tot een verslechtering van het klinische beeld.

Wij raden daarom gebruik van antidepressiva af bij patiënten met een postpartum depressie met psychotische kenmerken. We adviseren deze groep patiënten ook te behandelen met antipsychotica en/of lithium.  

 

Ons onderzoek liet verder zien dat vrouwen met postpartum psychose die samen met hun baby waren opgenomen een goede band met hun kind hadden, na de opname.   

↑

Risicofactoren

In het Erasmus MC hebben we onderzoek gedaan naar risicofactoren voor het krijgen van een postpartum psychose. We hebben 51 vrouwen onderzocht met een postpartum psychose zonder manische of psychotische symptomen voorafgaand aan de postpartum periode. We hebben gekeken naar fenomenologische karakteristieken en medicatie respons. 

Primipariteit (het krijgen van een eerste kind) bleek een belangrijke risicofactor voor het krijgen van postpartum psychose.

Verder hebben we obstetrische-, neonatale- en borstvoeding gerelateerde risicofactoren in deze groep vergeleken met een groot bevolkings cohort, namelijk het “generation R cohort”.  We konden geen obstetrische-, neonatale- of borstvoeding gerelateerde risicofactoren vinden.

We hebben verder gevonden dat klachten later beginnen bij vrouwen met een eerste postpartum psychose (gemiddeld op dag 8) in vergelijking tot vrouwen met een bipolaire stoornis.

Fenomenologisch valt op dat vrouwen met een postpartum psychose zonder voorgeschiedenis van manie of psychose vaak psychotische symptomen hebben die niet overeenkomen met de stemming (stemmingsincongruent).

↑

Preventie van postpartum psychose

Tenslotte hebben we ook het risico op terugval na een volgende zwangerschap onderzocht. Vrouwen die eenmaal een postpartum psychose hebben gehad, lopen een groot risico op een nieuwe psychose na een volgende geboorte, net als vrouwen met bipolaire stoornis (manische depressiviteit) (25-50%).

Vrouwen met een bipolaire stoornis kunnen het beste continue medicatie gebruiken, tijdens zwangerschap en in de postpartum periode om het risico op terugval zo laag mogelijk te houden.

Het was tot nu toe onduidelijk wanneer iemand precies moest beginnen met medicatie om een psychose na de bevalling te voorkomen. In dit onderzoek werden 70 vrouwen met een hoog risico op postpartum psychose, behandeld in een speciaal programma om te voorkomen dat ze een postpartum psychose mee zouden maken. 29 vrouwen die een psychose hadden doorgemaakt na een bevalling (maar nooit een manie of psychose buiten de kraamtijd) bleven stabiel tijdens hun huidige zwangerschap, zonder medicatie.

Vrouwen die meteen na de bevalling starten met lithium of antipsychotica kregen geen van allen een psychose na de bevalling. Vrouwen die geen preventieve medicatie gebruikten werden in 44% van de gevallen ziek. In tegenstelling tot deze groep waren 41 vrouwen met een bipolaire stoornis helaas wel vaak instabiel tijdens de zwangerschap, met name de vrouwen die geen medicatie gebruikten. Na de bevalling kregen juist de bipolaire vrouwen die instabiel waren tijdens de zwangerschap vaker een postpartum psychose.

Deze bevindingen hebben geleid tot de volgende klinische adviezen: Vrouwen met een bipolaire stoornis kunnen het beste continue medicatie gebruiken, tijdens zwangerschap en in de postpartum periode om het risico op terugval zo laag mogelijk te houden. Echter, gebruik van deze medicatie dient te worden afgewogen tegen de risico’s voor het ongeboren kind.

Vrouwen met een postpartum psychose in de voorgeschiedenis (en geen psychose of manie op andere tijden) kunnen medicatie het beste onmiddellijk na de bevalling starten om terugval te voorkomen. Belangrijk is dat vrouwen met een postpartum psychose in de voorgeschiedenis geen medicatie tijdens de zwangerschap nodig hebben, het ongeboren kind wordt dus niet aan medicatie blootgesteld (9).  

↑